BBC Haberine göre, İstanbul'a otomobil ile iki saat uzaklıktaki İznik, ilk görüşte tarihin seyrinin değiştiği bir antik kentten çok sakin bir Ege kasabasını andırıyor.
Çiçek ve sarmaşıklarla dolu balkonların süslediği dar sokaklarda İznik Gölü'nün havası hissediliyor.
Dünyaca ünlü İznik çinileriyle bezenmiş çarşıda kentin tarihi merkezini boylu boyunca yürümek yarım saat sürmüyor.
Tarihi merkezin bitiminde karşınıza çıkan ve bazı kısımları milattan önce dördüncü yüzyıla kadar dayanan surlar şehrin ihtişamlı geçmişini ele veriyor.
Burası Bizans ve Osmanlı imparatorluklarına başkentlik yapmış bir yerleşim yeri.
Bursa'nın 45 bin nüfuslu ilçesi şimdi Katoliklerin ruhani lideri Papa 14. Leo'yu ağırlamaya hazırlanıyor.
Peki Papa, Mayıs'ta göreve geldikten sonra ilk yurtdışı ziyaretini neden buraya yapıyor?
İznik'in merkezinde yer alan Ayasofya Orhan Camii. Osmanlı'nın kenti fethetmesinin ardından kiliseden camiye dönüştürülen yapı, İznik'te toplanan ikinci konsile ev sahipliği yapmış.
Papa'nın 27 Kasım'da Ankara'dan başlayacak Türkiye ziyaretinin odağında İznik'te düzenlenecek bir tören olacak.
Papa burada Fener Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos ve diğer Hıristiyan ruhani liderleriyle birlikte MS 325'te toplanan Birinci İznik Konsili'nin 1700. yıl dönümünü kutlayacak.
İznik'e bu ziyareti Nisan'da hayatını kaybeden Papa Francesco planlamış ancak vefat etmesinin ardından anma töreni ertelenmişti.
Halefi Papa 14. Leo ziyaretten vazgeçmedi.
Eylül'de yayımlanan bir söyleşide "Günümüz Kilise hayatındaki en derin yaralardan biri, Hristiyanlar olarak bölünmüş olmamızdır..." dedi.
İznik Konsili anma törenini farklı Hıristiyan kiliselerinin ortak noktası olarak gördüğü için özellikle teşvik ettiğini söyledi.
14. Leo Türkiye'yi ziyaret eden beşinci papa olacak.
6. Paul, 1967'de Türkiye'yi ziyaret eden ilk Papa oldu. Ardından 1979'da 2. Jean Paul, 2006'da 16. Benedikt ve 2014'te Francesco da Türkiye'ye geldi. Bu fotoğrafta Papa 6. Paul dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ile sohbet ediyor.
Aynı zamanda Vatikan Devlet Başkanlığı görevini de yürüten ruhani lider, 27 Kasım'da önce Ankara'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile buluşacak.
28 Kasım'da İstanbul'daki Saint Esprit Katedrali'nde din adamları ile biraraya geldikten sonra İznik'e gidecek.
29 Kasım'da ise İstanbul'da altı bin kişilik kapasitesi olan bir salonda ayin yapacak.
Papanın Türkiye ziyareti sırasında Patrik Bartholomeos ile Süryani ve Ermeni kilisesi liderleri ile de görüşmesi bekleniyor.
Papa 30 Kasım'da yurtdışı seyahatinin ikinci ayağı olan Beyrut'a gidecek.
Türkiye'de kaç Hıristiyan yaşadığına dair farklı veriler mevcut. Bu sayı çoğunluğu farklı Ortodoks kiliselerine mensup olmak üzere 100 bin ila 200 bin kişi arasında değişiyor.
Dönüm noktası
Birinci İznik Konsili'nin toplandığı dördüncü yüzyılın başlarına dönelim.
Hıristiyanların Roma İmparatorluğu'nda ibadetine henüz yeni izin verilmiş, İsa peygambere inananlar ilk kez bu kadar kapsamlı yasal haklara sahip olmuşlardı.
İskoçya'dan Kızıldeniz'e ve Fas'tan Dicle Nehri'ne uzanan Roma İmparatorluğu'nun başında 1. Konstantinus vardı.
İlk Hıristiyan imparator olan Konstantinus, o günün Hıristiyan dünyasının önde gelen liderlerini biraraya getirerek dine dair bazı anlaşmazlıkları gidermeye karar verdi.
Konstantinus ve din adamları, İznik Gölü kıyısında bulunan o dönem Nikaia olarak bilinen kentte bir araya geldi.
"Birinci İznik Konsili" olarak anılan bu toplantı hem Roma İmparatorluğu tarihi hem de Hıristiyanlık alemi için bir dönüm noktası oldu.
Sistine Şapel'inde yer alan ve Birinci İznik Konsili'ni tasvir eden 16. yy'dan kalma tarihi fresk. Sol üst köşede yer alan panaromik görüntüden yola çıkarak konsilin İznik surları dışında toplandığı düşünülüyor.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi'nden Eskiçağ tarihçisi Turhan Kaçar, BBC Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede bu toplantının siyasi önemini vurguluyor.
Din adamlarının ilk olarak Ankara'da toplanmak üzere karar aldığını ancak İmparator Konstantinus'un bir mektup yazarak İznik'e gelmelerini emrettiğini anlatıyor:
"Esas derdi toplantıyı idare etmekti. Kendi başlarına kaldıkları zaman psikoposların kavga edeceklerini çok iyi biliyordu. Geçmişteki iki kilise toplantısında böyle olmuştu."
Kaçar, 1. Konstantinus'un İznik Konsili ile birlikte dini bir "devlet aygıtı" haline getirdiğini söylüyor:
"Psikoposlar İznik'e gelirken kendi toplumlarının temsilcisiydi, memleketlerine dönerken artık devletin bir temsilcisi olarak geri gittiler."
İstanbul Yeşilköy'deki Katolik Aziz Stefanos Kilisesi Başrahibi Paolo Raffaele de BBC Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede şöyle diyor:
"[Bu toplantıdan sonra] Kilise devlet ile beraber yürümeye başladığı için sıkıntılar başladı...
"Siyasetçiler bir kere daha dini kendi hedeflerine varabilmek için kullanmak istediler."
'İmanımızın merkez noktası'
Başrahip Paolo Raffaele, bu toplantıda İsa peygamberin tabiatı hakkında fikir birliğine varıldığını anlatıyor.
Birinci İznik Konsili'nde Tanrı'nın Baba, Oğul ve Kutsal Ruh şeklinde üç ayrı özden oluşan tek bir varlık olduğu net bir biçimde tanımlandı ve Hıristiyanlığın temel değerlerini teyit eden bir "İman İkrarı" kaleme alındı.
Raffaele, konsilin üzerinde mutabık kaldığı bu yaklaşım hakkında "Hıristiyanlar için bu tam imanımızın merkez noktası" diyor.
Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi Silivri Metropoliti Maksimos Vgenopoulos, ilk konsilin toplandığı İznik'in kutsal bir hac merkezi kabul edildiğini söylüyor.
BBC Türkçe'ye konuşan metropolit, burada üzerinde mutabakata varılan öğretilerin günümüzde de önemini koruduğunu vurguluyor:
"İznik'te ifade edilen inanışı sadece teorik ve dogmatik bir hakikat olarak görmüyoruz.
"Bu, adeta kehanet gibi hâlâ geçerli bir görüş ve modern medeniyetimizin muhtaç olduğu bir varoluş biçimi modeli sunuyor.
"Hangi din, ırk ve renkten olursa olsun birbirimizle ve komşularımızla sevgiyle bir arada var olma modeli."
'Tüm kiliselerin ortak paydası'
Tarihçiler Birinci İznik Konsili'nin Hıristiyanlığın ilk "ekümenik" yani evrensel konsili olduğunu söylüyor.
Konsilin 1700'üncü yıl dönümü için yapılan etkinlikler, Katolik ve Ortodoks kiliselerinin 1054'te ayrılması sonrası birlik tartışmaları açısından önemli görülüyor.
Prof. Dr. Turhan Kaçar, İznik Konsili'nin Hıristiyan kiliselerinin henüz birbirlerinden ayrılmadığı bir dönemde yapıldığını ve toplantının bu yüzden günümüz ruhani liderleri tarafından "birleştirici bir platform" olarak görüldüğünü söylüyor.
Rum Ortodoks metropoliti Maksimos Vgenopoulos, Birinci İznik Konsili'nden "geçmişte olduğu gibi bugün de tüm Hıristiyan kiliselerin inançlarını ifade eden ortak paydası" diye söz ediyor.
Papa 14. Leo da ziyaretiyle ilgili bir açıklamasında İznik'in Hıristiyanlar için önemini "Çünkü İznik bir İnanç Bildirgesi'dir, farklı bölünmeler yaşanmadan önce hepimizin ortak bir inanç beyanında bulunabileceği anlardan biridir" sözleriyle özetlemişti.
Aziz Neofitos Bazilikası'nın kalıntıları 2014'te keşfedildi. İznikli Hakan Turan, çocukluğunda arkadaşları ile su altındaki bazilika kalıntıları etrafında oyun oynadıklarını ve bu taşların üzerinde oturup balık tuttuklarını anlatıyor.
Anma töreni neden göl kıyısında yapılacak?
Birinci İznik Konsili'nin İznik'in neresinde toplandığı tam olarak bilinmiyor.
Hıristiyan din adamlarının kentteki imparatorluk sarayında toplanmış olabileceği düşünülüyor.
Prof. Dr. Turhan Kaçar, konsile katılan tarihçi ve din adamı Eusebius'un toplantının imparatorluk sarayında yapıldığına dair yazılarına atıfta bulunarak şu değerlendirmeyi yapıyor:
"İznik Konsili'nin Hıristiyanlık ile ilgili bir dini yapıda toplanmış olması imkansız.
"Çünkü imparator [Konstantinus] zaten ancak beş altı ay öncesinde imparatorluğun doğu yarısına hakim olmuştu. Beş altı ay içinde bir kilise yaptırmış olamazdı."
Bahsi geçen imparatorluk sarayının kent surları dışında ve göl kenarında yer aldığı düşünülüyor.
Ancak tarih metinlerinde geçen bu sarayın kalıntıları henüz bulunamadı.
Arkeolojik kalıntılardan yola çıkarak İznik'teki Bazilika'nın sanal ortamda yeniden yapılmış hali. Bulgular, bu yapının Hıristiyanlar için önemli bir hacı merkezi olduğuna işaret ediyor.
İznik'te o dönemden kalan başka bir yapıysa göl kıyısındaki Aziz Neofitos Bazilikası.
Papa 14. Leo'nun katılacağı anma töreni, İznik Gölü'nün çekilmesiyle 2014'te keşfedilen bu arkeolojik kazı alanı yakınında düzenlenecek.
Kazı çalışmalarına liderlik eden Prof. Dr. Mustafa Şahin, BBC Türkçe'ye yapının 325'te toplanan konsilin ardından dördüncü yüzyıl sonlarına doğru inşa edildiğini söylüyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Bursa Üniversitesi adına çalışmaları yürüten Prof. Şahin bazilikanın İznik'te Hıristiyanlığı yaymaya çalışırken Romalılar tarafından öldürülen Aziz Neofitos'un öldürüldüğü yere inşa edilmiş ve ona adanmış olabileceğini belirtiyor.
Prof. Şahin, bazilikanın bulunduğu alanda geçmişte bir yapı daha olduğunu, bazı tarihi kaynakların konsilin burada toplanmış olabileceğine işaret ettiğini söylüyor.
Prof. Şahin, bunun "kabul gören bir hipotez" olduğunu ancak bu yönde bir arkeolojik kanıta henüz rastlamadıklarını vurguluyor.
Bundan 1700 yıl önce Hıristiyanlığın ve Roma İmparatorluğu'nun seyrini değiştiren toplantının tam olarak nerede yapıldığı gizemini koruyor.
Ancak Papa 14. Leo ve diğer Hıristiyan din adamlarının İznik Gölü kıyısında yapacağı anma töreni ile İznik bir kez daha tarihe şahitlik etmeye hazırlanıyor.
